Liczebnik polski
Odmiana i składanie liczebników głównych i zbiorowych
Składana liczba
Podaj liczbę całkowitą (zapis cyfrowy)
Rodzaj
Męskoosobowy (mężczyzna, chłopiec, Jan)
Męskozwierzęcy (pies, słoń, polonez)
Męskonieżywotny (chleb, dąb)
Żeński (kobieta, książka)
Nijaki typu 1. (dziecko, szczenię)
Nijaki typu 2. (słońce, dzieło)
Przymnogi typu 1. - osobowy (wujostwo, państwo)
Przymnogi typu 2. (skrzypce, drzwi)
Przymnogi typu 3. (okulary, spodnie) - nie łączą się bezpośrednio z liczebnikami
Przypadek
Mianownik - kto/co (to jest)
Dopełniacz - kogo/czego (brak)
Celownik - komu/czemu (gratulowano)
Biernik - kogo/co (widziano)
Narzędnik - (razem) z kim/czym
Miejscownik - o kim/czym (mówiono)
Wołacz - O wy!
Nie wiesz jaki rodzaj wybrać? - Wpisz tu swój wyraz (rzeczownik w mianowniku, np. noc, rok, talar, sanie):

Powyżej wpisz interesującą Cię liczbę, wybierz rodzaj i przypadek, i kliknij "Pokaż".
Opis działania serwisu znajdziesz w LingVaria.
Nowość: dla programistów pakiet narzędziowy do generowania wyrażeń liczbowych

Warto zauważyć

  • Tzw. liczebniki zbiorowe (np. dwoje, piętnaścioro) występują dla rodzajów: n1, p1 i p2 oraz w odniesieniu do grup osób różnej płci (np. troje studentów, pięcioro ludzi).
  • Liczebniki zbiorowe pojawiają się na pozycji jednostek i dziesiątek. Obowiązkowe są jedynie na ostatniej pozycji (jeśli jednak na pozycji jednostek występuje jeden, to obowiązek ten przechodzi na pozycję dziesiątek, porównaj np. 20, 21 i 23)
  • Dla liczb > 1 odmiana i składnia nie wykazują żadnych różnic w ramach grupy rodzajów: m2, m3 i n2 oraz w grupie: n1 i p2.
  • Dla rodzaju żeńskiego, w porównaniu z rodzajami m2, m3 i n2, różnice pojawiają się tylko w przypadku liczb zakończonych cyfrą 2.
  • Liczebniki wchodzą z rzeczownikami w tzw. "związki zgody" (wymagany rzeczownik w zgodnym przypadku) lub "związki rządu" (wymagany rzeczownik w dopełniaczu).
  • Związek rządu występuje w mianowniku i bierniku dla wszystkich rodzajów (za wyjątkiem męskoosobowych mianowników dwaj, trzej, czterej oraz dla grupy rodzajów: ż, m2, m3 i n2 w M. i B. dla liczb zakończonych na 2, 3 i 4), a dodatkowo dla liczebników zbiorowych obowiązkowo także w narzędniku, a opcjonalnie w celowniku i miejscowniku.
  • Dla składników podmiotu łączących się w myśl reguł składni zgody formę orzeczenia wyznacza liczebnik, np. Jeden sanitariusz bandażował; Dwie dziennikarki dyskutowały; Dwaj kloszardzi zasnęli.
  • Przy podmiocie o postaci związku rządu cechy gramatyczne orzeczenia są stałe - ma ono 3. os. lp, a w formie czasu przeszłego i trybu warunkowego - także wykładnik rodzaju nijakiego, np. Pięciu rolników zabiega o dopłaty unijne; Siedem zawodniczek uzyskałoby minimum olimpijskie; Jedenaście tomów nowej encyklopedii ukazało się w tym roku.
  • Jeden jako ostatni element składowy liczebnika nie ma wpływu ani na cechy gramatyczne rzeczownika określającego, np. dwadzieścia jeden pudełek, ani na kształt orzeczenia, np. Trzydziestu jeden muzyków odbyło tournee po Japonii.
  • W przypadku liczby 1, wyraz jeden odmienia się jak przymiotnik i łączy się z rzeczownikiem w liczbie pojedynczej (za wyjątkiem rodzajów przymnogich) uzgadniając z nim swój rodzaj i przypadek, np. Szła jedna kobieta z jednym dzieckiem; Mam jedno okno i jedne drzwi.
  • Jeżeli podmiot liczebnikowo-rzeczownikowy jest uzupełniony dodatkowymi określeniami odmienianymi jak przymiotnik, mają one formę dopełniacza wtedy, gdy są usytuowane po liczebniku, np. Osiemdziesiąt naszych produktów zostało zaprezentowanych na targach zdrowej żywności.
  • W innych użyciach określenie dopełniaczowe jest równoprawne mianownikowemu, np. Waszych osiem zawodniczek zostało zakwaterowanych w centrum miasta lub Wasze osiem zawodniczek zostało zakwaterowane w centrum miasta.
  • Pewna część składników liczebnika wielowyrazowego może pozostać nieodmienna (przez przypadki), ale obligatoryjnej fleksji podlegają:
    • dwa ostatnie składniki ciągu liczbowego, niezależnie od ogólnej liczby elementów oraz od rzędu wielkości, do którego się odnoszą,
    • wszystkie liczebniki oznaczające jednostki i dziesiątki, bez względu na to, jakie miejsce zajmują w danym układzie dziesiętnym, nawet jeśli są wielokrotnością milionów, miliardów czy bilionów, przy czym składnik już odmieniany nie może poprzedzać składnika nieodmienianego.
  • Dla nazw potęg tysiąca stosuje się tu tzw. dużą skalę (milion, miliard, bilion, biliard, trylion, tryliard...); patrz też Wikipedia: Liczebniki główne potęg tysiąca.

Problemy

Autor opracowania ma wątpliwości (a literatura przedmiotu ich nie rozstrzyga) w przypadku:
  • wołaczy (zwłaszcza dużych liczb),
  • liczebników z przedziału 1000 - 1999 w celowniku, narzędniku i miejscowniku.

Masz uwagi, wnioski lub pytania?

Twój adres e-mail:
Twoje uwagi:

Podstawa teoretyczna: Z. Saloni, M. Świdziński - Składnia współczesnego języka polskiego, W. Gruszczyński, Z. Saloni - Składnia grup liczebnikowych we współczesnym języku polskim, H. Jadacka - Kultura języka polskiego

Dane leksykalne: Słownik gramatyczny języka polskiego


Opracowanie: Zbigniew Bronk, Agencja Informatyczna. Kontakt: Z[kropka]Bronk[at]ai[kropka]pl