Pakiet JOD: Odmiana nazwisk

• na -oa
• nazwiska kobiet nie na -a
• jenosylabowe na -o
• na -o zakończone podwójną samogłoską
• na -co
• na -go
• pozostałe na -o
• na -ay
• na -e z apelatywem
• na -ce
• na -ee
• na -oe
• na -ue
• na -e
• na -ę
• na -ó
• na -au
• na -eu
• na -u
• na -gh
• na -aux, -oux
• na -ois, -oit, -oix
• na -ais
• na -aud, -aut

• na -ska, -cka, -dzka
• na -owa
• na -ewa
• pozostałe przymiotnikowe na -a
• na -ai
• na -ii
• na -i
• na -szky, -czky
• na -sky, -zky
• na -dy, -hy, -ssy, -uy
• na -y
• na -ee
• na -ie
• na -eu
• na -ckij, -skij, -ckoj...

• na -ly
• na -ce
• na -we
• na -e

• na -ce
• na -ie
• na -oe
• na -ge, -le
• na -ake, -oke, -ike, -ocke
• na -ke
• na -the
• na -we
• na -e

• na -ie

• na -ais
• zakończone na -tes, -nes, -res, -bes

• na -sky, -zky
• na -dy, -hy, -ssy, -uy
• na -gy
• na -y

• na -dy, -hy, -ssy, -uy

• na -la, -ea
• na -cia
• na -nia
• na -sia, -zia
• pozostałe na -ia
• na -cja, -sja, -zja
• na -lya
• na -ua
• na -gna

• na -ja, lecz nie -[scz]ja
• pozostałe na -ya

• na -ca
• ze stwardniałą końcówką tematu
• na -tza
• na -co
• na -o z tematem stwardniałym

• na -ska, -cka, -dzka
• na -ca
• na -ga, -ka
• na -ko
• na -go

• na -owa
• na -ewa
• na -gna
• na -ówna, -ina, -yna
• na -ha niewymawiane w C. lp
• na -xa
• twardotematowe na -a
• na -ho
• pozostałe na -o

• na -co
• na -o z tematem stwardniałym
• na -io
• na -ai
• na -ay, -ey, -oy
• na -gy
• na -ly
• na -gne
• na -ge, -le
• na -eć, -eń
• pozostałe na -ć, - ń, -ś, -ź
• na -iel
• na -el
• na -ól, -ój
• pozostałe na -l, -j
• na -iec
• na -ec
• na -icz
• z końcówką stwardniałą
• na -lz, -tz, -nz (wymawiane z końcowym -c)
• na -cs, -zs
• na -ch, -sh
• na -gh
• na -uilh
• na -ros
• na -b, -p, -w, -f, -m

• na -ch, -sh
• na -gh
• na -dh, -nh
• na -th
• na -h

• na -io
• na -lo, -jo, -yo

• na -co
• na -go
• na -gue, -que
• na -ake, -oke, -ike, -ocke
• na -ec
• na -c wymawiane -k
• na -ciek, -niek, -siek, -ziek
• na -iek lub -ek poprzedzone samogłoską
• na -ek
• na -óg
• na -k, -g, -q
• na -gh
• na -gues, -ques

• na -ce
• na -oe
• na -the
• na -we
• na -e
• na -au
• na -dh, -nh
• na -th
• na -ois, -oit, -oix
• na -x
• na -eł
• na -er
• na -ais
• na -thes
• zakończone na -tes, -nes, -res, -bes
• na -eb, -ed, -em, -en, -ep, -es, -et, -ew, -ez
• na -ów
• inne z ó w końcówce
• na -aud, -aut
• na -tt
• na -rrow, -llow, -haw
• na -b, -p, -w, -f, -m
• pozostałe (twardotematowe)

• pozostałe na -o

• A

• F3
• F4
• M4

• na -ska, -cka, -dzka
• na -owa
• na -ewa
• pozostałe przymiotnikowe na -a

• A

• Ay'

• A
• Aw
• Ae

• A

• A

• na -ól, -ój
• na -óg
• na -ów
• inne z ó w końcówce

• na -eć, -eń
• na -iel
• na -el
• na -iec
• na -ec
• na -ciek, -niek, -siek, -ziek
• na -ek
• na -eł
• na -er
• na -eb, -ed, -em, -en, -ep, -es, -et, -ew, -ez

• na -b, -p, -w, -f, -m

• na -cia
• na -nia
• na -sia, -zia
• pozostałe na -ia

• F3
• M3

• F1j

• F

• A

• na -szky, -czky
• na -sky, -zky

• Aie

• na -ce
• na -oe
• na -gue, -que
• na -gne
• na -ge, -le
• na -ake, -oke, -ike, -ocke
• na -the
• na -we
• na -e
• na -ais
• na -gues, -ques
• na -thes
• zakończone na -tes, -nes, -res, -bes

• na -x

• na -ckij, -skij, -ckoj...

na -ska, -cka, -dzka

końcówka: ([sc]|dz)k·a

wariant: nazwisko kobiety ma postać taką samą jak nazwisko męskie

Mimo zakończenia na -ska, -cka, -dzka, jeśli nazwisko kobiety ma taką samą postać jak nazwisko męskie (ojca, męża), to ma odmianę rzeczownikową.


warunek: są nazwiskiem kobiety o takiej samej postaci jak nazwisko męskie (ojca, męża)

schemat: F3

Przykłady: Laska, Niecka

wariant: odmiana przymiotnikowa

Nazwiska kobiet na -ska, -cka, -dzka mają odmianę przymiotnikową i męskie odpowiedniki na -ski, -cki, -dzki.

schemat: A

• wymiana adj_f_m

Przykłady: Kowalska

na -owa

końcówka: o[wv]·a

wariant: nazwisko kobiety ma postać taką samą jak nazwisko męskie

Mimo zakończenia -owa, jeśli nazwisko kobiety ma taką samą postać jak nazwisko męskie (ojca, męża), to ma odmianę rzeczownikową.

warunek: są nazwiskiem kobiety o takiej samej postaci jak nazwisko męskie (ojca, męża)

schemat: F4

Przykłady: Sowa, Głowa

wariant: odmiana przymiotnikowa

Odprzymiotnikowe oraz odmężowskie nazwiska kobiet na -owa mają odmianę przymiotnikową.
Uwaga: Odmężowskie formy nazwiska na -owa (także na -ina/-yna) współcześnie są w zaniku.


schemat: A

• wymiana adj_f_m

Przykłady: Orzeszkowa

na -ewa

końcówka: ew·a

wariant: wschodniosłowiańskie nazwisko na -ewa

Odmężowskie wschodniosłowiańskie nazwiska kobiet na -ewa mają odmianę przymiotnikową.

warunek: mają pochodzenie wschodniosłowiańskie

schemat: A

• wymiana adj_f_m

Przykłady: Cwietajewa

wariant: pozostałe na -ewa

schemat: F4

Przykłady: Kostrzewa, Plewa

pozostałe przymiotnikowe na -a

końcówka: ·a
Nazwiska w postaci przymiotnika mają odmianę przymiotnikową.
UWAGA! Tworząc nazwiska kobiet od polskich nazwisk męskich o postaci przymiotnika, np. Żelazny, Mądry, Ufny, należy pamiętać o zwyczaju używania takich nazwisk w odniesieniu do kobiet także w formie bez wymiany końcówki -y na -a, będącej wykładnikiem żeńskości, oraz o tendencji do nieodmienności tych nazwisk, gdy odnoszą się one do kobiety.(WSPP)


warunek: mają postać przymiotnika (rodzaj żeński)

schemat: A

• wymiana adj_f_m

Przykłady: Biała, Mądra

na -ca

końcówka: c·a

wariant: z końcówką wymawianą -ka

Nazwiska niesłowiańskie mające w zapisie zakończenie na -ca, na ogół wymawia się z końcówym -ka i wówczas mają odmianę zgodną z wymawianym zakończeniem. W dopełniaczu lp i w mianowniku lm (niemęskoosobowych) c wymieniane jest na k.


warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -ca → -ka

warunek: mają znaczną frekwencję w tekstach (ponad 30 %)

schemat: F3

Przykłady: Fonseca

wariant: pozostałe -ca

Taką odmianę mają nazwiska zakończone w wymowie na -ca (żeńską właściwą dla końcówek stwardniałych).

schemat: F2

Przykłady: Soplica

ze stwardniałą końcówką tematu

końcówka: (cz|dz|sz|rz|ż)·a
Taką odmianę mają nazwiska zakończone w wymowie na -cza, -dza, -sza, -rza, -ża (żeńską właściwą dla końcówek stwardniałych).

schemat: F2

Przykłady: Sforza, Nędza, Hańcza, Grusza

na -tza

końcówka: tz·a
Nazwiska na -tza wymawia się -ca i odpowiednio do tego odmienia.

warunek: wymowa -tza → -ca

schemat: F2

Przykłady: Fritza

na -la, -ea

końcówka: [le]·a

schemat: F1

Przykłady: Gębala, Mathea

na -cia

końcówka: ci·a

wariant: nazwisko obce z wymową -cija

Jeśli nazwisko obce wymawia się z zakończeniem -cija, to ma ono dopełniacz zakończony -cii.

warunek: nie są polskie lub spolszczone

warunek: wymowa -cia → -cija

schemat: F1

Przykłady: Garcia

wariant: pozostałe -cia

Nazwiska polskie i spolszczone na -cia mają temat odmiany zakończony na -ć (końcówkę -ci w dopełniaczu).

schemat: F1

• wymiana i-soft

Przykłady: Kościa

na -nia

końcówka: ni·a

wariant: istniej apelatyw z formami na -nii

Nazwisko na -nia ma formy zakończone -ii, gdy takie formy ma jego pospolity odpowiednik (apelatyw).

warunek: posiadają apelatyw z D. na -ii

schemat: F1

Przykłady: Linia

wariant: istnieje apelatyw bez form na -nii

Nazwiska na -nia w wypadku, gdy istnieje ich apelatyw (pospolity odpowiednik) mający formy z zakończeniem -ni, też mają formy zakończone -ni (nie -nii).



warunek: posiadają apelatyw z D. lp bez końcówki -ii)

schemat: F1

• wymiana i-soft

Przykłady: Kania

wariant: nie istnieje apelatyw

Nazwiska na -nia w wypadku, gdy nie istnieje ich apelatyw (pospolity odpowiednik) mają na ogół formy z zakończeniem -ni.
Wyjątkowo zakończenia -nii mogą wystąpić dla nazwisk obcych lub odimiennych tego typu (np. Mania, Leonia).


schemat: F1

• wymiana i-soft

Przykłady: Potebnia

na -sia, -zia

końcówka: [sz]i·a

wariant: z D. na -ii

Nazwisko na -nia, -sia, -zia ma formy z końcówką -ii, gdy takie formy ma jego pospolity odpowiednik (apelatyw).

warunek: posiadają apelatyw z D. na -ii

schemat: F1

wariant:

Nazwiska na -sia, -zia mają w formy z końcówką -si, -zi z wyjątkiem wypadku, gdy istnieje ich apelatyw (pospolity odpowiednik) mający formy z końcówką -ii.

schemat: F1

• wymiana i-soft

Przykłady: Kędzia

pozostałe na -ia

końcówka: i·a

wariant:

Nazwisko na -ia ma formy z końcówką -i (lecz nie -ii, np.w D. lp), gdy takie formy ma też jego pospolity odpowiednik (apelatyw).

warunek: posiadają apelatyw z D. lp bez końcówki -ii)

schemat: F1

• wymiana i-soft

Przykłady: Pławia

wariant:

Nazwiska na -ia mają formy (np. D. lp) z końcówką -ii (z wyjątkiem wypadku, gdy istnieje ich apelatyw (pospolity odpowiednik) mający formy z końcówką -i (nie-ii)).

schemat: F1

Przykłady: Beria, Borgia

na -cja, -sja, -zja

końcówka: [csz]j·a
Nazwiska na -cja, -sja, -zja zachowują j w odmianie.

schemat: F1

Przykłady: Bagazja

na -ja, lecz nie -[scz]ja

końcówka: j·a
Nazwiska na -ja (z wyjątkiem -cja, -sja, -zja) w D., C. i Ms. lp mają w zapisie końcówkę -i (bez j), np. Bareja - Barei.
Formy z końcówkami -ji są spotykane lecz niezalecane.

schemat: F1j

Przykłady: Bareja

na -lya

końcówka: ly·a

warunek: mają pochodzenie węgierskie

warunek: wymowa -lya → -ja

warunek: wymowa -lya → -jo

schemat: F1

Przykłady: Zápolya

pozostałe na -ya

końcówka: y·a
Nazwiska na -ya, poza węgierskimi na -lya, wymawia się z końcówką -ja i odpowiednio do tego się je odmienia - z końcówką -i (bez y) w D., C. i Ms. lp.

schemat: F1j

Przykłady: Goya

na -ua

końcówka: u·a

schemat: F1

• wyjątek sg:gen -a +i !
• wyjątek sg:gen -a +y !
• wyjątek pl:nom:n_mp1 -a +y !
• wyjątek pl:gen:n_mp1 -a +i !

Przykłady: Pardua

na -oa

końcówka: [o]a·
Nazwiska na -oa są nieodmienne.

schemat: 0

Przykłady: Deboa

na -ga, -ka

końcówka: [gk]·a

schemat: F3

Przykłady: Osóbka, Kuropieska, Religa

na -gna

końcówka: gn·a

wariant: nazwisko obce z wymową -nja

Jeśli nazwisko obce na -gna wymawia się z zakończeniem -nja lub nia, to ma ono odmianę miękką.

warunek: nie są polskie lub spolszczone

warunek: wymowa -gna → -nja

schemat: F1

Przykłady: Mantegna

wariant: pozostałe -gna

Nazwiska z wymaianą końcówką -gna mają odmianę twardotematową.

schemat: F4

Przykłady: Figna

na -ówna, -ina, -yna

końcówka: (ów|i|y)n·a
Odojcowskie nazwiska kobiet z końcówką -ówna i odmężowskie z końcówkami -ina, -yna, tak jak i inne nazwiska kobiet i mężczyzn z takimi końcówkami, mają odmianę rzeczownikową.


schemat: F4

Przykłady: Zarębina, Karenina, Sapieżyna, Kucówna

na -ha niewymawiane w C. lp

końcówka: [bmnprst]h·a

schemat: F4

• wyjątek sg:dat -ha

Przykłady: Botha

na -xa

końcówka: x·a

schemat: F4

• wyjątek sg:dat -xa +ks

Przykłady: Laxa

twardotematowe na -a

końcówka: [bdfhłmnprstwvz]·a

schemat: F4

Przykłady: Sikora, Zagłoba, Wałęsa, Gołota

nazwiska kobiet nie na -a

końcówka: dowolna
Wszystkie nazwiska kobiet nie kończące się na -a są nieodmienne.


schemat: 0

Przykłady: Dudziak, Rodowicz

jenosylabowe na -o

końcówka: o
Jednosylabowe nazwiska na -o są nieodmienne.

warunek: są jednosylabowe

schemat: 0

Przykłady: Fo

na -o zakończone podwójną samogłoską

końcówka: [aeuo]o
Nazwiska na -o zakończone podwójna samogłoską są nieodmienne.

schemat: 0

Przykłady: Lao, Mao

na -co

końcówka: c·o

wariant: niesłowiańskie z wymową -ko

Niesłowiańskie nazwiska z wymową na -ko są nieodmienne lub mają odmianę właściwa dla końcówki -ko.

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -co → -ko

schemat: 0

Przykłady: Eco, Vico

schemat: M3

Przykłady: Greco, Vico

wariant: słowiańskie

Nazwiska z wymawianą końcówką -co mają dwa poprawne wzory odmiany: żeńską (jak dla końcówki -ca) lub męską (jak dla końcówki -c).

schemat: F2

Przykłady: Jarco

schemat: M

Przykłady: Jarco

na -o z tematem stwardniałym

końcówka: (cz|dz|dż|sz|rz|ż)·o
Nazwiska na -o z tematem stwardniałym mają dwa poprawne wzory odmiany: żeńską (jak dla końcówki -cza, -dza, -sza, -ża...) lub męską (jak dla końcówki -cz, dz, sz... ).

schemat: F2

Przykłady: Trapszo

schemat: M

Przykłady: Trapszo

na -ko

końcówka: k·o
Nazwiska na -ko mają odmianę żeńską (jak gdyby kończyły się na -ka).

schemat: F3

Przykłady: Kołodko

na -go

końcówka: g·o

wariant: niesłowiańskie

Niesłowiańskie nazwiska na -go mogą
- być nieodmienne (zwłaszcza gdy końcowe o jest akcentowane, np.Hugo),
- mieć odmianę męską (np. Saramago - Saramaga).


warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: 0

Przykłady: Hugo, Saramago

schemat: M3

Przykłady: Saramago

wariant: słowiańskie

Słowiańskie nazwiska na -go mają odmianę żeńską (jak gdyby kończyły się na -ga).

schemat: F3

Przykłady: Plawgo

na -ho

końcówka: h·o

schemat: F4

Przykłady: Mikłucho

na -io

końcówka: i·o

wariant: niesłowiańskie

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Mo!

Przykłady: Boccaccio

wariant: słowiańskie

schemat: M

Przykłady: Cyzio

na -lo, -jo, -yo

końcówka: [ljy]·o

schemat: Mo!

Przykłady: Utrillo, Tulo, Gajo

pozostałe na -o

końcówka: [bdfłmnpqrstwvz]·o

wariant: niesłowiańskie

Niesłowiańskie nazwiska twardotematowe na -o mają odmianę męską (tak, jak gdyby nie było końcowego -o) lub pozostają nieodmienne.
Jeżeli końcowe o jest akcentowane, to nazwisko jest nieodmienne.

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: 0

Przykłady: Brando, Quasimodo

schemat: M4o!

Przykłady: Ronaldo, Quasimodo

wariant: słowiańskie

Słowiańskie (lub spolszczone) nazwiska twardotematowe na -o mają odmianę żeńską (tak, jakby kończyły się na -a).

schemat: F4

Przykłady: Kusto

na -ai

końcówka: ai
Takie nazwiska mogą być wymawiane z końcowym -ji i wówczas maja odmianę przymiotnikową lub z końcowym -j (bez i) i wtedy maja odmianę rzeczownikową.

schemat: A

Przykłady: Jokai

schemat: M

Przykłady: Jokai

na -ii

końcówka: i·i
Nazwiska zakończone na -ii w odmianie (przymiotnikowej) mają jedno i.

schemat: A

Przykłady: Dziubanii

na -i

końcówka: i
Nazwiska zakończone na -i mają odmianę przymiotnikową.

schemat: A

Przykłady: Kowalski, Dali

na -ay

końcówka: ay
Nazwiska francuskie z taką końcówką wymawiane są z wygłosowym -e i są nieodmienne.

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -ay → -e

schemat: 0

Przykłady: Courtenay

na -ay, -ey, -oy

końcówka: [aeo]y
Nazwiska zakończone w zapisie literą -y, która poprzedzona jest samogłoską, wymawiane są z końcowym j i mają odmianę rzeczownikową.

warunek: wymowa -y → -j

schemat: M

Przykłady: Faraday, Hemingway

na -szky, -czky

końcówka: [sc]zky
Słowiańskie nazwiska Węgrów zakończone na -szky, -czky zachowują w mianowniku formę oryginalną, natomiast w przypadkach zależnych uzyskują postać spolszczoną, np. Medveczky, D. Medveckiego. (WSPP)


warunek: mają pochodzenie węgierskie

schemat: A

• wymiana ky-ki

Przykłady: Medveczky, Aujeszky

na -sky, -zky

końcówka: [sz]ky
W nazwiskach pochodzenia słowiańskiego, w których wygłosowe -i jest oddane przez literę y, np. Dohrousky, Chomsky, Kandinsky, Radetzky, Komensky, w przypadkach zależnych zachowujemy zapis zgodny z polską tradycją, a więc Chomskiego, Komenskiego, Kandinskiego, albo pozostawiamy w odmianie pełną formę graficzną nazwiska, a końcówki dopisujemy po apostrofie w dopełniaczu, celowniku i bierniku, np. Chomsky’ego, Kandinsky'ego, C. Chomsky’emu, Kandynsky’emu. W narzędniku i miejscowniku stosujemy zapis zgodny z wymową: Chomskim, Kandinskim. (WSPP)


schemat: A

• wymiana ky-ki

Przykłady: Chomsky

schemat: Ay'

Przykłady: Chomsky

na -dy, -hy, -ssy, -uy

końcówka: ([dh]|ss|u)y

wariant: nazwisko węgierskie z wymową -i

W nazwiskach węgierskich typu Horthy [wym. Horti] końcówek fleksyjnych nie oddziela się apostrofem, np. M. Horthy [wym. Horti], D. Horthyego [wym. Hortiego], C. Horthyemu [wym. Hortiemu], NMs. Horthym [wym. Hortim]. Zasada zachowania mianownikowego -y przed końcówkami dalszych przypadków nie dotyczy nazwisk węgierskich spolszczonych, np. Batory, Rakoczy. (WSPP).


warunek: mają pochodzenie węgierskie

warunek: wymowa -y → -i

schemat: Ay(i)

Przykłady: Ormandy, Horthy, Jarossy

wariant: nazwisko niesłowiańskie

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Ay'

Przykłady: Kennedy, Debussy, Peguy

wariant: pozostałe

schemat: A

Przykłady: Chudy

na -gy

końcówka: gy

wariant: nazwisko węgierskie z wymową -dź

Nazwiska węgierskie typu Nagy wymawiane Nadź

warunek: mają pochodzenie węgierskie

warunek: wymowa -gy → -dź

schemat: M

Przykłady: Nagy

wariant: nazwisko niesłowiańskie

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Ay'

Przykłady: Raggy

na -ly

końcówka: ly

wariant: nazwisko węgierskie z wymową -j

warunek: mają pochodzenie węgierskie

warunek: wymowa -ly → -j

schemat: M

Przykłady: Kodaly

wariant: inne na -ly

schemat: Aw

Przykłady: Newerly

na -y

końcówka: y

wariant: nazwisko niesłowiańskie

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Ay'

Przykłady: Exupéry

wariant: nazwiska słowiańskie

Nazwiska słowiańskie zakończone na -y mają odmianę przymiotnikową.
W mianowniku (i wołaczu) lm w przypadku nazwisk o postaci przymiotnika należy raczej używać formy przymiotnikowej (np. Mały - Mali), a w przypadku nazwisk różnych od przymiotników końcówki -owie (np. Gajcy - Gajcowie).
WSPP wręcz tak nakazuje.

schemat: A

Przykłady: Ściegienny, Czerny

na -e z apelatywem

końcówka: e
Nazwiska na -e, które posiadają pospolity odpowiednik (rodzaju nijakiego), są nieodmienne.

warunek: posiadają apelatyw (pospolity odpowiednik)

schemat: 0

Przykłady: Serce, Pole

na -ce

końcówka: ce

wariant: niesłowiańskie z wymawianym końcowym e

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Ae

Przykłady: Versace

schemat: 0

Przykłady: Versace

wariant: niesłowiańskie z -ce wymawianym jako -s

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -ce → -s

schemat: M4

• wymiana +'
• wyjątek sg:loc -ce +s

Przykłady: Joyce

wariant: polskie lub spolszczone

schemat: Ae

Przykłady: Hince

schemat: Aw

Przykłady: Hince

na -ee

końcówka: ee

schemat: A

Przykłady: Toynbee

schemat: 0

Przykłady: Lee

na -ie

końcówka: ie

wariant: niesłowiańskie z wymową -i

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -ie → -i

schemat: A

Przykłady: Christie

wariant: pozostałe

schemat: Ae

Przykłady: Bandtkie

schemat: Aie

Przykłady: Bandtkie

na -oe

końcówka: oe

wariant: niesłowiańskie z wymawianym końcowym e

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Ae

Przykłady: Poe

schemat: 0

Przykłady: Poe

wariant: niesłowiańskie wymawiane z samogłoską podobną do o na końcu

Nazwiska niesłowiańskie wymawiane na końcu z samogłoską podobną do o są nieodmienne.

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: 0

Przykłady: Defoe, Crusoe

wariant: niesłowiańskie wymawiane ze spółgłoską na końcu

Nazwiska niesłowiańskie wymawiane na końcu ze spółgłoską podobną do ł mają odmianę twardotematową z apostrofem.

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: M4

• wymiana +'
• wyjątek sg:loc -e

Przykłady: Monroe

na -gue, -que

końcówka: [gq]ue
Postać nazwiska wskazuje, że końcowe -ue nie jest wymawiane (prawdopodobnie nazwisko francuskie).

schemat: M3

• wymiana +'

Przykłady: Doumergue, Remarque

na -gne

końcówka: gne
Postać nazwiska wskazuje, że końcowe -gne jest wymawiane jako -ń (prawdopodobnie nazwisko francuskie).

schemat: M

• wymiana +'

Przykłady: Montaigne

na -ge, -le

końcówka: [gl]e

wariant: niesłowiańskie z niewymawianym końcowym e i miękkim zakończeniem tematu

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -ge → -dż

schemat: M

• wymiana +'

Przykłady: George

wariant: polskie lub spolszczone

schemat: Ae

Przykłady: Lange, Blikle, Huelle

na -ake, -oke, -ike, -ocke

końcówka: ([aoi]|oc)ke

wariant: niesłowiańskie z niewymawianym końcowym e

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -ke → -k

schemat: M3

• wymiana +'

Przykłady: Blake

wariant: polskie lub spolszczone

schemat: Ae

Przykłady: Szteke

na -ke

końcówka: ke

schemat: Ae

Przykłady: Mikke, Handke

na -the

końcówka: the

wariant: niesłowiańskie z wymawianym końcowym e

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Ae

Przykłady: Goethe

wariant: niesłowiańskie wymawiane ze spółgłoską na końcu

Nazwiska na -the wymawiane bez końcowego -he mają odmianę twardotematową z apostrofem.

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: M4

• wymiana +'
• wyjątek sg:loc -he

Przykłady: Forsythe

na -ue

końcówka: ue
Nazwiska kończące się w wymowie na samogłoskę podobną do u (prawdopodobnie nazwisko farancuskie) są nieodmienne.

schemat: 0

Przykłady: Delerue

na -we

końcówka: we

wariant: niesłowiańskie wymawiane ze spółgłoską na końcu

Nazwiska niesłowiańskie wymawiane na końcu ze spółgłoską podobną do ł mają odmianę męską z apostrofem i Ms. = M. w lp.

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -we → -ł

schemat: M4

• wymiana +'
• wyjątek sg:loc - !

Przykłady: Marlowe

wariant: pozostałe na -we

schemat: Ae

Przykłady: Klawe

schemat: Aw

Przykłady: Klawe

na -e

końcówka: e

wariant: niesłowiańskie z wymawianym końcowym e

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

schemat: Ae

Przykłady: Allende

schemat: 0

Przykłady: Olisadebe, Allende

wariant: niesłowiańskie z niewymawianym końcowym e

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -e → -ø

schemat: M4

• wymiana +'
• wyjątek sg:loc -e

Przykłady: Wilde, Gide

wariant: polskie lub spolszczone

schemat: Ae

Przykłady: Hoppe, Linde

schemat: Aw

Przykłady: Linde

na -ę

końcówka: ę
Nazwiska na -ę są bardzo nietypowe i raczej ich nie odmieniamy.

schemat: 0

Przykłady: Mocię

na -ó

końcówka: ó
Nazwiska zakończone na -ó są bardzo nietypowe.
Przyjmujemy, że są nieodmienne.

schemat: 0

Przykłady: Szabó

na -au

końcówka: au

wariant: nazwiska francuskie z wygłosowym o

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -au → -o

schemat: 0

Przykłady: Clemenceau

wariant: pozostałe

warunek: wymowa -au → -ał

schemat: M4

• wyjątek sg:loc - !

Przykłady: Turnau, Landau

na -eu

końcówka: eu

wariant: nazwiska francuskie z wygłosowym e

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -eu → -e

schemat: 0

Przykłady: Richelieu

schemat: A

Przykłady: Richelieu

na -u

końcówka: u
Nazwiska z wygłosowym u są nieodmienne.

schemat: 0

Przykłady: Pompidou, Papandreu, Ceauşescu

na -eć, -eń

końcówka: e[ćń]

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M

Przykłady: Kmieć, Bień

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Kopeć, Dziegieć, Kwiecień

wariant: istnieje apelatyw bez ruchomego e

warunek: posiadają apelatyw bez wymiennego e

schemat: M

Przykłady: Korzeń

wariant: formy z ruchomym e występują w tekstach

warunek: mają znaczną frekwencję w tekstach (ponad 30 %)

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Stępień, Skupień

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany


schemat: M

Przykłady: Smoleń

pozostałe na -ć, - ń, -ś, -ź

końcówka: [ćńśź]

schemat: M

Przykłady: Rogóź

na -iel

końcówka: iel

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M

Przykłady: Chmiel

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

Nazwiska na -iel, które mają odpowiedniki wśród rzeczowników pospolitych z wymiennym ie, maja odmianę analogiczną (zalecane przez WSPP) lub zachowują ie w odmianie.

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Figiel, Węgiel, Dzięgiel

schemat: M

Przykłady: Figiel, Dzięgiel

wariant: w tekstach występuje ruchome e

warunek: mają znaczną frekwencję w tekstach (ponad 30 %)

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Frenkiel

wariant: pozostałe

W nazwiskach na -iel niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych ie jest przeważnie w przypadkach zależnych zachowywane.


schemat: M

Przykłady: Dykiel

na -el

końcówka: el

wariant:

warunek: są jednosylabowe

schemat: M

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Sopel

wariant: istnieje apelatyw bez ruchomego e

warunek: posiadają apelatyw bez wymiennego e

schemat: M

Przykłady: Karmel

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany


schemat: M

Przykłady: Lelewel

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Nobel, Pytel, Wróbel

na -ckij, -skij, -ckoj...

końcówka: [ćcs]k[ioy]·j
Nazwiska wschodniosłowiańskie na -ckij, -skij, -ckoj, -skoj, np. Ruckoj, Bogorodckij, traktujemy w odmianie tak, jakby były zakończone na -cki, -ski, a więc: D. Ruckiego, Bogorodckiego.(WSPP)

warunek: mają pochodzenie wschodniosłowiańskie

schemat: A

• wymiana [oy]-i

Przykłady: Bogorodckij, Trubieckoj, Szeptyćkyj

na -ól, -ój

końcówka: ó[lj]

wariant: istnieje apelatyw z wymianą ó-o

warunek: posiadają apelatyw z wymianą ó:o

schemat: M

• wymiana ó-o

Przykłady: Soból, Rój, Okrój

wariant: istnieje apelatyw bez wymiany ó-o

warunek: posiadają apelatyw bez wymiany ó:o

schemat: M

Przykłady: Król

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu ó lub jego wymianie w przypadkach zależnych na o , decyduje tradycja odmiany.

schemat: M

Przykłady: Kargól

schemat: M

• wymiana ó-o

Przykłady: Noworól, Niestrój

pozostałe na -l, -j

końcówka: [lj]

schemat: M

Przykłady: Gogol

na -iec

końcówka: iec

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M

Przykłady: Zbiec, Piec

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Krawiec

wariant: istnieje apelatyw bez ruchomego e

warunek: posiadają apelatyw bez wymiennego e

schemat: M

Przykłady: Piec

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu ie

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Adamiec, Daniec

na -ec

końcówka: ec

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M

Przykłady: Stec

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Marzec

wariant: istnieje apelatyw bez ruchomego e

warunek: posiadają apelatyw bez wymiennego e

schemat: M

Przykłady: Szajgec

wariant: wymowa -ek

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -c → -k

warunek: mają znaczną frekwencję w tekstach (ponad 30 %)

schemat: M3

Przykłady: Lautrec

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach na -ec niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany.
Tu prezentuje się jedynie formy z wymiennym e (najczęściej spotykane), choć znane są wyjątki np. Perec.

schemat: M

• wymiana e-

Przykłady: Pawelec, Wujec

na -c wymawiane -k

końcówka: c

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -c → -k

schemat: M3

Przykłady: Balzac, Poulenc

na -icz

końcówka: icz

schemat: M

• wyjątek pl:nom:m1 - +owie !
• wyjątek pl:nom:m1 - +e !

z końcówką stwardniałą

końcówka: (c|cz|dz|sz|rz|ż)

schemat: M

Przykłady: Miłosz, Mickiewicz

na -lz, -tz, -nz (wymawiane z końcowym -c)

końcówka: [ltn]z
Taka końcówka wymawiana jest z -c na końcu.

schemat: M

Przykłady: Horowitz, Lorentz

na -cs, -zs

końcówka: [cz]s
Taka końcówka wymawiana jest z -cz lub -sz na końcu (najprawdopodobniej pochodzenie węgierskie).

schemat: M

Przykłady: Kovács

na -ciek, -niek, -siek, -ziek

końcówka: [cnsz]iek

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M3

Przykłady: Ciek

wariant: pozostałe z ruchomym e

schemat: M3

• wymiana e-

Przykłady: Boniek

na -iek lub -ek poprzedzone samogłoską

końcówka: [aeiouy]ek

schemat: M3

Przykłady: Okwiek, Leeuwenhoek

na -ek

końcówka: ek

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M3

Przykłady: Pek, Grek

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M3

• wymiana e-

Przykłady: Kadłubek, Kurek

wariant: istnieje apelatyw bez ruchomego e

warunek: posiadają apelatyw bez wymiennego e

schemat: M3

Przykłady: Osiek

wariant: W tekstach występują formy z zachowanym e

W tekstach spotyka się formy z zachowanym e.

warunek: mają znaczną frekwencję w tekstach (ponad 30 %)

schemat: M3

Przykłady: Dubczek

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany.
Tu prezentuje się tylko formy z wymiennym e (najczęściej spotykane).


schemat: M3

• wymiana e-

Przykłady: Buzek

na -óg

końcówka: óg

wariant: istnieje apelatyw z wymianą ó-o

warunek: posiadają apelatyw z wymianą ó:o

schemat: M3

• wymiana ó-o

Przykłady: Róg

wariant: istnieje apelatyw bez wymiany ó-o

warunek: posiadają apelatyw bez wymiany ó:o

schemat: M3

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu ó lub jego wymianie w przypadkach zależnych na o, decyduje tradycja odmiany.

schemat: M3

• wymiana ó-o

Przykłady: Batóg

na -k, -g, -q

końcówka: [kgq]

schemat: M3

Przykłady: Nowak, Maciąg

na -ch, -sh

końcówka: [cs]h

wariant: z wymową -sz lub -cz

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -ch → -sz

warunek: wymowa -ch → -cz

schemat: M

Przykłady: Lelouch, Lynch, Bush

wariant: pozostałe na -ch

schemat: Mh

Przykłady: Czech

na -gh

końcówka: gh

wariant: z wymową bez h

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -gh → -g

warunek: wymowa -gh → -k

schemat: M3

Przykłady: Gogh, Orszagh

wariant: z wymową na -j

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -gh → -j

schemat: M

Przykłady: Raleigh

wariant: z wygłosową samogłoską

schemat: 0

Przykłady: Attenborough, Gainsborough

wariant: pozostałe na -gh

schemat: Mh

Przykłady: Singh

na -dh, -nh

końcówka: [dn]h

wariant: z wymową bez h

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -h → -ø

schemat: M4

• wyjątek sg:loc -h

Przykłady: Lundegårdh, Minh

wariant: pozostałe

schemat: Mh

na -th

końcówka: th

wariant: z wymową na -t

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -th → -t

schemat: M4

• wyjątek sg:loc -h

Przykłady: Smith, Kossuth

wariant: z wymową na -s

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -th → -s

schemat: M4

• wyjątek sg:loc -th +s

Przykłady: Smith

wariant: pozostałe na -th

schemat: Mh

Przykłady: Nemeth

na -uilh

końcówka: uilh
Końcówka wymawiana -uj

schemat: M

Przykłady: Anouilh

na -h

końcówka: h

schemat: Mh

Przykłady: Kroh, Nemeth

na -aux, -oux

końcówka: [ao]ux
Takie nazwiska (najprawdopodobniej francuskie) z wygłosowym -o lub -u są nieodmienne.

schemat: 0

Przykłady: Malraux

na -ois, -oit, -oix

końcówka: oi[stx]

wariant: francuskie z wymową -ła

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -ois → -ła

schemat: 0

Przykłady: Dubois, Benoit, Delacroix

wariant: pozostałe

schemat: M4

Przykłady: Kois, Foit

na -x

końcówka: x

schemat: M4

• wymiana x-ks

Przykłady: Essex

na -eł

końcówka: eł

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M4

Przykłady: Kieł, Kier

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M4

• wymiana e-

Przykłady: Orzeł

schemat: M4

Przykłady: Orzeł

wariant: istnieje apelatyw bez ruchomego e

warunek: posiadają apelatyw bez wymiennego e

schemat: M4

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany


schemat: M4

Przykłady: Bober, Meissner

schemat: M4

• wymiana e-

Przykłady: Luter, Bober

na -er

końcówka: er

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M4

Przykłady: Kieł, Kier

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M4

• wymiana e-

Przykłady: Orzeł, Majcher, Koper

schemat: M4

Przykłady: Orzeł, Majcher

wariant: istnieje apelatyw bez ruchomego e

warunek: posiadają apelatyw bez wymiennego e

schemat: M4

Przykłady: Ogier

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany


schemat: M4

Przykłady: Bober, Meissner

na -ais

końcówka: ais

wariant: francuskie z wymową -e

Nazwiska francuskie, których końcówka wymawiana jest jako wygłosowe -e, odmieniaja się przymiotnikowo w liczbie pojedynczej i pozostają bez odmiany w liczbie mnogiej albo nie odmieniają się w ogóle.

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -ais → -e

schemat: A0

• wymiana +'

Przykłady: Rabelais, Resnais

schemat: 0

Przykłady: Resnais

wariant: pozostałe

Takie nazwiska z wymawianym końcowym -s mają zwykłą odmianę (rzeczownikową, twardotematową).

schemat: M4

Przykłady: Wais

na -gues, -ques

końcówka: [gq]ues

schemat: M3

• wymiana +'
• wyjątek sg:inst -ues
• wyjątek pl:nom:n_mp1 -ues

Przykłady: Desargues, Jaques

na -ros

końcówka: ros

warunek: mają pochodzenie węgierskie

warunek: wymowa -s → -sz

schemat: M

Przykłady: Meszaros

na -thes

końcówka: thes

wariant: bez wymowy końcowego -hes

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -thes → -t

schemat: M4

• wymiana +'
• wyjątek sg:loc -hes

Przykłady: Barthes

wariant: pozostałe

schemat: M4

Przykłady: Mathes

zakończone na -tes, -nes, -res, -bes

końcówka: (t|n|r|b)es

wariant: istnieje apelatyw

warunek: posiadają apelatyw (pospolity odpowiednik)

schemat: M4

Przykłady: Adres

wariant: bez wymowy końcowego -es

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -es → -ø

schemat: M4

• wymiana +'
• wyjątek sg:loc -es

Przykłady: Descartes, Gennes

wariant: bez wymowy końcowego -s

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -s → -ø

schemat: A0

• wymiana +'

Przykłady: Barres

wariant: pozostałe

schemat: M4

Przykłady: Gates, Cervantes, Magnes

na -eb, -ed, -em, -en, -ep, -es, -et, -ew, -ez

końcówka: e[bdmnpstwz]

wariant: jednosylabowe

warunek: są jednosylabowe

schemat: M4

Przykłady: Kiep

wariant: istnieje apelatyw z ruchomym e

warunek: posiadają apelatyw z wymiennym e

schemat: M4

• wymiana e-

Przykłady: Owies, Bęben

wariant: pozostałe

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany.
Tu przyjmuje się, że e jest zachowane.


schemat: M4

Przykłady: Oersted, Nikodem

na -ów

końcówka: ów
Nazwiska polskie zakończone na -ów, np. Józków, odmienia się z zachowaniem wymiany o : ó
(WSPP)

schemat: M4

• wymiana ó-o

Przykłady: Czerniaków

inne z ó w końcówce

końcówka: ó[bdłrzst]

wariant: istnieje apelatyw z wymianą ó-o

warunek: posiadają apelatyw z wymianą ó:o

schemat: M4

• wymiana ó-o

Przykłady: Rosół, Nawrót, Bór

wariant: istnieje apelatyw bez wymiany ó-o

warunek: posiadają apelatyw bez wymiany ó:o

schemat: M4

Przykłady: Tęgoskór

wariant: nie ma apelatywu

W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu ó lub jego wymianie w przypadkach zależnych na o, decyduje tradycja odmiany.

schemat: M4

• wymiana ó-o

Przykłady: Jamróz

schemat: M4

na -aud, -aut

końcówka: au[dt]

wariant: nazwiska francuskie z wygłosowym o

warunek: mają pochodzenie francuskie

warunek: wymowa -aud → -o

warunek: wymowa -aut → -o

schemat: 0

Przykłady: Milhaud, Truffaut

schemat: M4

Przykłady: Milhaud

wariant: pozostałe

schemat: M4

Przykłady: Staud, Plaut

na -tt

końcówka: tt

wariant: polskie typu Czeczott

warunek: są polskie lub spolszczone

schemat: M4

• wyjątek sg:loc -t

Przykłady: Traugutt, Czeczott

wariant: pozostałe

schemat: M4

Przykłady: Kott

na -rrow, -llow, -haw

końcówka: (rro|llo|ha)w

warunek: mają pochodzenie niesłowiańskie

warunek: wymowa -w → -ł

schemat: M4

• wyjątek sg:loc - !

Przykłady: Arrow, Bellow

na -b, -p, -w, -f, -m

końcówka: [bpwfm]

wariant: istnieje apelatyw z miekką końcówką

Nazwiska z końcówką na -b, -p, -w, -f, -m, dla których istnieje pospolity odpowiednik z miękką odmianą, mają odmianę miękką lub twardą, np. Karp - D. lp Karpia lub Karpa.

warunek: posiadają apelatyw z miękkim -b,-p,-w,-f lub -m

schemat: M

• wymiana soft

Przykłady: Karp

schemat: M4

Przykłady: Karp

wariant: pozostałe

schemat: M4

Przykłady: Gollob

pozostałe (twardotematowe)

końcówka: [bdfłmnprstwvz]
Taką odmianę maja nazwiska z twardo zakończonym tematem (bez dodatkowych, szczególnych warunków).

schemat: M4

Przykłady: Norwid, Gollob